HATİCE ŞİRİN UYANIK

Acaba Mozart âşık olduğu Türk kızı Zaide için mi yaptı ''Türk Marşını'' ? Gelin hep beraber öğrenelim ne dersiniz?Sizler için araştırdım ve büyük bir zevkle paylaşıyorum.

Kültür tarihinde ender görülen cinsten bir yaratıcılığa sahip olan Mozart’ın Türklerle ilişkisi gençlik çağında başlamıştır. Mozart için Türklerin ayrı bir önemi söz konusudur.

Osmanlı’nın Viyana’yı kuşatması sırasında ve sonrasında, Avusturya Macaristan İmparatorluğu’nun yurttaşları olmak üzere hemen hemen Avrupalılar Türklerle iletişim içine girmiştir. Viyana kuşatmasından sonra Osmanlı merak unsuru olmuştur. Bu dönemde Osmanlı kıyafetleri hem erkekler hem de kadınlar arasında moda olmuş, Türk kahvesi Viyanalıların vazgeçilmezi haline gelmiştir. Bu dönemde Türk Kahvesinin tiryakisi olan isimlerden biri de Mozart’tır. Mozart Türk kahvesinden etkilendiği kadar mehter takımının vurmalı ve üflemeli çalgılarından yani mehter müziğini de büyüleyici bulmuştur. Eserin bu bölümü pikolo, zil, üçgen çalgı ve birçok perküsyon kullanımı ile karakterizedir. Cennet kadar güzel ancak bir o kadar karmaşa dolu bir hava yaratmak isteyen Mozart bildiği tüm teknikleri bu bölümde bir araya getirmiştir. Mehter takımının vurmalı ve üflemeli çalgıları da Avrupa askeri bandolarını etkilemiş mehter müziğinden Mozart başta olmak üzere çok sayıda besteci yararlanmıştır.

Bütün bu gelişmeler Avrupa’da Türklerin sanata damgasını vurmasını sağlamış ve  18. yüzyılda Avrupa’da ‘Türk operası’ akımı başlamasına sebep olmuştu. İşte ‘Türk operası’ akımının sayısı yüzü aşan örnekleri arasında en ölümsüz olanı  Mozart’ın ‘Saraydan Kız Kaçırma” adlı eseri de bu dönemde hayat bulmuştur.

MOZART’IN TÜRKLERE HAYRANLIĞI TÜRK MARŞI’NA HAYAT VERDİ!

Mozart’ın Türk müziği motiflerine ve harem hikâyelere ilgisinin bir ürünü olan “Saraydan Kız Kaçırma” operasında korsanlar tarafından kaçırılarak Osmanlı sarayına ya da paşa konağına satılan bir Avrupalı genç kızın vatanındaki sevgilisi tarafından bin türlü hile ve desiseye başvurularak kaçırılması temasını işlenmektedir.Mozart’ın bu eseri Viyana’da kendisine duyulan hayranlığın artmasına ve imparatorun gözüne girmesine yol açmıştır.

Türk müziğinin ritmik, ezgisel ve tınısal özelliklerine duyduğu ilgiyi ilk olarak Saraydan Kız Kaçırma operasıyla dışa vuran Mozart, sonrasında dünyanın ‘Türk Marşı’ olarak adlandırdığı ünlü eserine imza atmıştır. Hala Mozart’ın en sevilen eserleri arasındaki yerini koruyan “Türk Marşı’nın aslında K.V. 331 La major piyano sonatının “Alla Turca” başlıklı son rondo bölümü olduğunun altını çizmekte fayda var.

Yani düşmana korku salmak için kullandığımız mehter muhteşem bir sanat akımının doğmasını sağladı ve etkisi halen devam etmekte. Bu beste halen Türkiye Cumhuriyeti'nin tüm özel davetlerinin yanı sıra, ülke tanıtımında kullanılmaktadır.

 ‘TÜRK’ İMAJININ SANAT ESERLERİNE ETKİSİ NASIL OLDU?

Bu dönemde ressamlar Osmanlı kıyafetlerini eserlerine yansıtmaya başladı. Habsburg hanedanının Kutsal Roma Cermen İmparatoriçesi Maria Theresia’nın, halen Viyana’daki Avusturya Ulusal Kütüphanesi’nde yer alan Türk kıyafetli gravürleri bunun en meşhur örneği oldu. Özellikle 18. yüzyıl Avrupası, Osmanlı’dan sanatsal ve kültürel anlamda -haliyle- fazlasıyla etkilendi. Bu dönemde Fransa başta olmak üzere birçok ülkede ortaya çıkan Turquerie Modası ise giyim-kuşam, yeme-içme ve müzik ağırlıklı bir moda anlayışı olarak tüm Avrupa’ya yayıldı. Böylelikle, müzikte kullanılan stillere ister istemez Alla Turca eklenmeye başlanınca, Avrupa’da daha önce sık bir şekilde kullanılmayan bas davul, yan davul, ziller, üçgen ve tef gibi enstrümanlar da o kültüre adapte olmaya başladı. Besteciler de böylelikle birçok eserinde Türk ezgilerini kullandı.Yazarlar, eserlerine “Türk” karakterleri katmaya başladı.

LUDWİNG VAN BEETHOVEN NEDEN ''TÜRK MARŞI '' YAZDI?

Müzik tarihinin efsanevi isimlerinden biri olan Ludwig van Beethoven, 8 engelli çocuğa sahip bir ailenin son oğludur. Ludwig Van Beethoven'ın da Türk Marşı olarak eseri vardır. Turkish March Beethoven (part of Op. 113 No. 4): DieRuinenvonAthen (TheRuins of Athens)

Kendisinden 14 yaş büyük olan Mozart‘tan bir süre dersler almış, Mozart erken yaşta öldükten sonra Haydn ile devam etmiştir.47 yaşında tamamen sağır olduktan sonra da beste yapmıştır. Meşhur 9. senfonisi bu döneme aittir.Hani şu “Kardeş olun ey insanlar” parçası! 2/4’lük bu Türk Marşında da askeri ritimleri farkedebilirsiniz.

Türk Marşı diyince hemen herkesin aklına aynı müzik gelir. Ama Mozart‘ın bildiğimiz o müzikten aslında üç tane vardır.

İlki, Mozart’tan 120 yıl önce yaşamış fransız besteci Lully‘ye aittir. Parçalar en sıralı olarak aşağıda.

1-Marchepour la CeremoniedesTurcs (Türklerin Seremonisi İçin Marş)

Jean Baptiste LULLY (1632-1687 Fransa) : Lully italyan asıllı fransız besteci, kemancı, balet. Zamanının önemli devlet sanatçısı bestekarlarındandır.Bu Türk Marşı bestesinde Mehter’deki bazı ritimleri, Osmanlı Türk ordularının ayak seslerini işitebilirsiniz.

2-TurkishMarch (Türk Marşı)

Ludwig van Beethoven (1770-1827 Almanya)

3-Rondo Alla Turca (Türk Marşı)

Wolfgang Amadeus MOZART (1756-1791 Avusturya)Marchepour la CeremoniedesTurcs (Türklerin Seremonisi İçin Marş)

Mozart’ın Türk müziğine olan ilgisinde bir diğer iddia ise bir kadın. Zaide isimli bir Türk kızına aşık olan Mozart’ın bu aşkı için Zaide operasını bestelediği söylenir. Hatta 1780’de bestelenen Zaide, Mozart’ın yarım kalan tek eseri olarak efsaneleşir.Gelmiş geçmiş en büyük müzisyenlerden biri olan Mozart’ın Alla Turca stili eserler bestelemesi Türk modasının adeta geleceğe taşınmasını sağladı.

Mozart’ın Türkleri ve Türk Müziği motiflerini konu pek çok alan piyano sonatı, konçerto, opera ve baleleri vardır. 1775’de yazdığı La maj. No:5 keman konçertosu ‘Türk Konçertosu’, 1778’de Paris’te yazdığı La maj. Piyano sonatının son bölümü ‘Rondo-Alla Turca’ ve 1782’de yazdığı ‘DieEntführungaus dem Serail’ (Saraydan Kız Kaçırma) Operası bunlardan en ünlüleridir. Ayrıca K.109 ‘Le Gelosie del Seraglio’ adlı bale müziğinde, K.334 ‘Zaide’ ve K.422 ‘L’oca del Cairo’(Kahire Kazı) operalarında da Türk Müziği motifleri görülmektedir. Mozart Türk stilinde 40’ı aşkın eser vermiştir.

Kaynak : Mozart Biyografie/Opera Tarihi/Mehter Tarihi/Osmanlı Tarihi/Müzik Tarihi/Mozart ve Beethoven Araştırmaları Gazete ve Dergiler, Kitaplar…